Miejsca warte zobaczenia

Środa Wielkopolska

Środa jest stolicą historyczno–geograficznego regionu nazywanego Ziemią Średzką, który dałoby się scharakteryzować jako region w dorzeczu Moskawy, Strugi Średzkiej i Bardzianki. W centrum Środy znajduje się zespół obiektów związanych z funkcjonowaniem naszego miasta jako miejsca sejmików szlacheckich. Należą do nich: Kolegiata pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP oraz 3 domki senatorskie z XVIII w. Stare miasto w obrębie dawnych obwarowań zachowało do dziś swą pierwotną siatkę ulic. Ich regularny układ szachownicowy zakłócony jest w części północnej (koło kościoła kolegiackiego) istnieniem starszej, zapewne przedlokacyjnej osady. Mury miejskie, zniszczone w 1655 r., rozebrane zostały ostatecznie po 1797 r. Stary Rynek jest pozostałością rynku średniowiecznego miasta. Przebiegała przez niego droga łącząca Poznań z Pyzdrami.

W samej Środzie do najpiękniejszych zabytków należy niewątpliwie późnogotycka Kolegiata p.w. NMP Wniebowziętej. Ma ona ponad 570 lat. Została wybudowana z cegły w latach 1423-1428 jako jednonawowy kościół na miejscu wcześniejszego drewnianego. Do budowy walnie przyczynił się król Władysław Jagiełło. Na szczególną uwagę zasługują znajdujące się w Kolegiacie przepiękne obrazy. Są to: oryginalne dzieło włoskiego malarza renesansu Cathariniego „Madonna z Dzieciątkiem, które podaje swej matce kwiatek”; dwa obrazy, których autorzy są nieznani: „Podwyższenie Krzyża” – szkoły flamandzkiej Rubensa oraz „Zaparcie się św. Piotra” – szkoły hiszpańskiej lub holenderskiej. Cennym wyposażeniem Kolegiaty jest spiżowa krata oddzielająca przejście z kościoła do Kaplicy Gostomskich. Wykonano ją w 1598 r., a wyszła spod ręki gdańskiego mistrza Krzysztofa Olendorfa. Sama kaplica jest godna szczególnej uwagi. Wzniesiona w latach 1598-1602 stanowi przepiękny przykład renesansowej, ośmiobocznej kaplicy grobowej.

Warto wspomnieć, że przez ponad 300 lat odbywały się w Kolegiacie sejmiki dla szlachty województw kaliskiego i poznańskiego. Przy ulicy Wiosny Ludów znajduje się natomiast neoromański poewangelicki kościół z lat 1881-88. Przy wieży ciśnień usytuowany jest pierwszy w Polsce pomnik generała Jana Henryka Dąbrowskiego z 1997 r.

Koszuty

Wizytówką Muzeum Ziemi Średzkiej jest jego siedziba, mieszcząca się w późnobarokowym dworze szlacheckim z trzeciej ćwierci XVIII wieku. Dwór w Koszutach zbudowany został z zachowaniem podstawowych cech ustalonych w XVIII wieku. Jest to budynek parterowy, symetryczny, z werandą, narożnymi alkierzami i stromym, mansardowym dachem, krytym gontem, położony w zrekonstruowanym parku krajobrazowym z pierwszej połowy XIX wieku. Ekspozycja stała muzeum pt. „Mała siedziba ziemiańska w Wielkopolsce” prezentowana jest w siedmiu salach, urządzonych w duchu dawnego, polskiego dworu z końca XIX i początku XX wieku. Zgromadzone tu zestawy mebli oraz uzupełniające wystrój malarstwo, tkaniny i przykłady rzemiosła artystycznego – ustawione tak, by swobodnie poruszać się po wnętrzach – pozwalają odtworzyć wygląd i atmosferę szlacheckiego dworu, a pozostawione „mimochodem” drobne sprzęty dają wrażenie stałej obecności jego dawnych mieszkańców.

Więcej informacji: www.koszuty.pl

Zaniemyśl i okolice

Zaniemyśl to jedna z wielu wielkopolskich wsi o bogatej historii. Pierwszą informacją, która pojawiła się w dokumentach jest wzmianka z 1239 r. o miejscowości Niezamyśl, która później została włączona do granic Zaniemyśla. Pierwszymi właścicielami majątku byli Doliwowie.

W roku 1742 osada otrzymała prawa miejskie jako Zaniemyśl, które później traciła i odzyskiwała. Od 1948 roku Zaniemyśl pozostaje wsią.

Zdecydowanie największą atrakcją Zaniemyśla jest Wyspa Edwarda położona na jeziorze Raczyńskim. Nazwa wyspy pochodzi od hrabiego Edwarda Raczyńskiego, który od 1815 roku do końca życia był zarządcą gruntu na wyspie. Hrabia popełnił na tejże wyspie samobójstwo, strzelając sobie w głowę z armaty w roku 1845.

Jako spuścizna po hrabim Raczyńskim na wyspie pozostał wzniesiony w latach 1817-1819 modrzewiowy dom szwajcarski oraz park. Obecnie na wyspie działa Centrum Turystyczno-Rekreacyjne Wyspa Edwarda, oferujące smaczną restaurację, noclegi oraz organizację imprez okolicznościowych. Na wyspę można dostać się promem lub – od niedawna – pływającą kładką.

Jednym z obiektów sakralnych we wsi Zaniemyśl jest Kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca. Wybudowano go w latach 1840-1842, a został ufundowany przez Józefa i Laurę Jaraczewskich. Ten rzymskokatolicki kościół reprezentuje styl neogotycki, z trzema nawami i wyodrębnionym prezbiterium. Co ciekawe, sam Edward Raczyński brał udział w konsultacjach dotyczących wystroju wnętrz. Budowla została wzniesiona z cegły, z charakterystycznymi ośmiobocznymi wieżyczkami.

Przy świątyni znajduje się klasycystyczny grobowiec Edwarda, z posągiem greckiej bogini Higiei, wyrzeźbionej na podobieństwo małżonki Edwarda – Konstancji.

Drugim obiektem sakralnym jest Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny. Jest mniejszy, ma 1 nawę, półkoliste prezbiterium i charakterystyczną, widoczną z obrzeży miejscowości wieżę zegarową. Kościół, pierwotnie wyznania luterańskiego, wybudowany został w typowym dla niemieckiego budownictwa stylu neoromańskim w latach 1776-1782. Od około 1855 roku prezentuje się w takiej formie w jakiej widzimy go po dziś dzień.

Również w bezpośredniej okolicy Zaniemyśla warto zobaczyć kilka lokalizacji, jak np. Pałac w Łęknie, zaprojektowany przez architekta Stanisława Hebanowskiego i wzniesiony w 1857 roku w otoczeniu obszernego parku nad jeziorem Małe Jeziory. W roku 1887 budynek został przebudowany w stylu eklektycznym. Po porzuceniu przez ostatnich właścicieli w 1945 roku, przejęty został przez Skarb Państwa. Od tamtej pory aż do dziś budynek pełnił szereg funkcji edukacyjnych – obecnie działa w nim gimnazjum w Zaniemyślu.

Opodal pałacu znajduje się Aleja Grabowa – 130-metrowa trasa porośnięta z obu stron grabem zwyczajnym.

Będąc w okolicy warto również zobaczyć miejscowy pomnik przyrody. Dziadziuś – dąb bezszypułkowy o niemal 800-centymetrowym obwodzie, znajduje się na skrzyżowaniu leśnych dróg w okolicy Doliwca Leśnego. Miejscowa legenda sięgająca czasów Władysława Łokietka głosi, że w cieniu tego wiekowego dębu miała odbyć się narada wojenna przed bitwą z Krzyżakami pod Niezamyślem w 1331 roku. W związku z tą notą historyczną, dąb nazywamy jest również Królewskim lub Piastowskim.

Ponadto sam Zaniemyśl oferuje kąpieliska nad jeziorami Raczyńskim i Łękno oraz dysponuje bogatą ofertą gastronomiczną i noclegową.

Opracowanie:
Anna Nowakowska
Mateusz Jüngst

<< Powrót do strony głównej poradnika